Prebunking in plaats van debunking
De toename en verspreiding van fake nieuws is een thema dat, na zeker de vermeende invloed van nepnieuws op de Amerikaanse verkiezingsuitslag internationaal veel aandacht krijgt.
Onderdeel van:
Wat houdt het project in?
Maar liefst één op de vier Amerikanen bezocht in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2016 een website met nepnieuws.[2] Online informatie, manipulatie zou zelfs de verkiezingen in maar liefst 18 landen negatief beïnvloed hebben.[3]Anderen vinden echter dat de impact van nepnieuws schromelijk wordt overschat. Ruim 60% van de bezoekers van nepnieuwssites waren al pro-Trump georiënteerd en zouden hun uiteindelijke oordeel niet door de berichten hebben laten beïnvloeden. Verspreiding is iets anders dan invloed, constateren wetenschappers van de Amerikaanse universiteiten Stanford en New York.
In welke mate laten we ons beïnvloeden door desinformatie en welke strategieën helpen om weerbaarder te worden? Binnen academische kringen heerst er verdeeldheid over het effect van gemanipuleerde informatie op het gedrag. Wel is er een sterke maatschappelijke consensus over het feit dat het bevorderen van digitale geletterdheid cruciaal is voor een betere weerbaarheid tegen desinformatie.
In Nederland hebben journalistiek-educatieve organisaties DROG en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid afgelopen jaren een innovatief educatief aanbod voor diverse doelgroepen ontwikkeld gericht op factchecken, het herkennen van fake news en het bevorderen van de weerbaarheid. Er is een groeiende behoefte aan deze trajecten vanuit onderwijsinstellingen en beleidsinstellingen.
Het effect van deze trajecten op het verhogen van digitale weerbaarheid staat momenteel in de belangstelling. Uit een recente publicatie door Roozenbeek en Vander Linden (2019) blijkt dat gamification effectief is in het trainen van digitale weerbaarheid. Gesteund door inzichten uit de gedragswetenschappen willen we in dit project onderzoeken welke interventies effectief zijn voor het verhogen van de digitale weerbaarheid tegen desinformatie. Op basis van real life casestudies van partners DROG en Beeld en Geluid zullen we een drietal interventie-strategieën testen bij de doelgroep jongeren (leeftijd 15 jaar en ouder) om zo meer gefundeerde inzichten te genereren over de effectiviteit van het aanbod en inzichten te genereren over het mogelijk verbeteren en aanscherpen daarvan.
Onderzoekers
- Danielle Arets
- Ruben Bastiaanse
- Anne Giesen
Uitkomsten
- Keynote presentatie SIA RAAK conferentie, 2021
- Arets., D., Bastiaanse, R., Giesen, A. (2021) Antiviruses against fake-news. Persuasive design strategies to stimulate responsible online behavior in Wernaart, B. (2021) Moral design and technology, Wageningen Universiteit: link / https://doi.org/10.3920/978-90-8686-922-0_13
- Essay, De Infodemie te Iijf: link
- Logeion tweede prijs, communicatie onderzoek: link
