Muziek verbroedert aangeslagen buurt

Tilburg, 4 oktober 2017 l This article in English

FHK is van november 2016 tot en met juli van dit jaar betrokken geweest bij een succesvol community art project in Tilburg-Noord. Bewoners van de Sibeliusstraat kregen eerst aan hun voordeur een privé-concert met muziek van de Finse componist Jean Sibelius. Uiteindelijk mondde dit uit in drie concerten, met deelname van buurtbewoners. Dit concept wordt in 2019 geëxporteerd naar Mexico.

De wijk Vlashof in Tilburg-Noord heeft het de afgelopen jaren flink voor de kiezen gekregen. De wijk werd door de gemeente bestempeld als 'veiligheidsrisicogebied' na serieuze geweldsincidenten en criminaliteit. "Wij wilden daar een ander beeld tegenover zetten", zegt Monique Zijp. Met 'wij' bedoelt ze co-creator welzijnsorganisatie ContourdeTwern (CdT) en het Tilburgse EELT Theatercollectief, waarvan zij de artistiek leider is. Maar bij FHK kennen we haar ook als de coördinator van de minor Kunst & Context en de minor Kunst, Creëren & Onderzoek.

EELT had in de wijk al eerder de buurtparade FEELFOOD verzorgd, met onder andere 'Concert in P-Flat' van Aart Strootman in de flat aan de Puccinistraat. Door die bestaande contacten was er al een basis van vertrouwen, legt Monique uit. "Samen met CdT wilden we weer de wijk in. En dan niet in een buurthuis, maar nog dieper de Vlashof in: de Sibeliusstraat, in de haarvaten van de wijk."

Mini-concert aan de voordeur

Al snel ontstond het idee om bewoners er aan hun voordeur te verrassen met een mini-concert, met muziek van Sibelius (1865-1957). "Die naam bindt mensen, het is een gezamenlijke identiteit", verklaart Monique. "Ze komen die straatnaam steeds weer tegen op hun afschriften, brieven en pakketjes. Maar heel veel mensen in de straat wisten niet wie Sibelius was. Nu ze het concert hebben meegemaakt, kennen ze Sibelius en zijn ze trots op hun straat."

Een magisch moment

De Sibeliusstraat kronkelt door een flink stuk van de Vlashof. Uiteindelijk werd er in drie maanden op drie avonden per week, bij zo'n 500 adressen op de deurbel gedrukt. "Ik denk dat de helft van de bewoners heeft opengegaan, wat voor zo'n buurt een enorm bereik is", schat Monique, "en dat we een derde echt naar buiten hebben gekregen voor het concertje. Sommige mensen bij wie we al geweest waren, kwamen verderop in de straat opnieuw luisteren." Ook de glanzend houten vioolvormige Sibelius-mobiel, met daarin een expositie van werken die buurtkinderen hadden geknutseld, riep nieuwsgierigheid op.

Voor elk van de in totaal 54 optredens werd bij vijf tot tien deuren aangebeld. De muziekstukken werden steeds op andere instrumenten uitgevoerd: cello, saxofoon, viool of elektrische gitaar. Het moet iedere keer weer een even absurd als fascinerend schouwspel zijn geweest. "Na afloop gingen we met de luisteraars in gesprek en kregen ze de vraag of ze zelf zingen of een instrument bespelen. Binnen een half uur wisten ze dat van elkaar en wat hun lievelingsnummers zijn. Dat was elke keer een magisch moment. Als deze bewoners elkaar nu op straat tegenkomen, hebben ze die gedeelde herinnering aan dat intieme concertje."

Kwaliteitsmuziek

De initiatiefnemers wilden aan de voordeur alleen heel goede muziek laten horen. Natuurlijk speelde de bij EELT betrokken celliste Jacqueline Hamelink. "Daarnaast hebben we vooral musici van de Master of Music van FHK erbij gevraagd", vertelt de artistiek leider. "We hadden een 'pool' van studenten: Loes Reiling, Lieke Daniels, Oscar Trompenaars, Cameron Millar, Ayse Sisman, Isaac Poels, Tessa van Buuren, Tiara Kobald, Sjors van der Mark en Diederik Smulders. Ook student Sef Receveur van de Academie voor Beeldende Vorming leverde een bijdrage."

Mensen worden heel erg open

Loes Reiling, die de Master of Music in de richting compositie volgt, is bovendien sinds begin dit jaar componist en muzikaal leider van EELT. Voor de muzikanten die bij de voordeurconcerten waren betrokken, stemde ze de muziek van Sibelius af op hun instrument. "Het supergave van dit project is dat we, middenin een wijk, ineens iets met klassieke muziek zijn gaan doen", blikt Loes terug. "We hebben ook workshops op scholen gedaan. Ik heb gemerkt dat me dat heel erg bevalt. Het is tof om naast een artistiek doel ook een maatschappelijk doel te hebben. Je merkt dat mensen, misschien dankzij die muziek, heel erg open worden. Het vormt de basis om met elkaar in gesprek te gaan."

Drie openluchtconcerten

De Sibeliusstraat-bewoners werd ook gevraagd of ze zelf een bijdrage aan het project wilden leveren. Na enkele repetities, waarbij Loes vaak als dirigent voor het gezelschap stond, resulteerde dat in drie openluchtconcerten: op 20 mei speelden en zongen volwassenen en kinderen samen op drie speelveldjes in de Sibeliusstraat. Hiervoor werd onder meer het stuk Finlandia van Sibelius bewerkt. "Bij ons heette dat 'Sibelius, de straat waarin wij wonen.' Het stamt uit de tijd dat Finland nog deel was van Rusland. Het nationalisme begon daar net op te komen. Tegelijk is het ook heel open, wijdse muziek. Dat kregen de mensen er hier ook wel van mee."

Wat de masterstudente zeker is bijgebleven, is dat buurtbewoners zich openstelden voor elkaar. Zo bracht een vrouw tijdens het eerste openluchtconcert op gitaar een zelfgeschreven ode aan haar overleden man. Een meisje wilde het publiek graag haar vorderingen laten horen op het Arabisch instrument oed, een soort luit. Volgens Monique is de opdracht voor EELT onder meer om mensen te laten ontdekken dat ze zelf buurtcultuurprojecten kunnen initiëren. "Buurtbewoners roepen nogal snel dat iets niet kan. Als je daar een sterk, verbeeldingsvol beeld tegenover zet, dan schud je ze wakker. Door mensen heel laagdrempelig te laten meedoen, doen we een beroep op hun creativiteit en ontmoeten ze elkaar. Dat geeft positieve energie en daaruit komen nieuwe ideeën."

Mexico 2019

Monique hoopt dan ook dat het project in deze wijk een vervolg krijgt. EELT heeft inmiddels te horen gekregen dat de provincie Noord-Brabant het collectief vier jaar financieel ondersteunt bij deze initiatieven. Sibelius aan de voordeur wordt begin september op het Social Innovation platform Dear Future gepresenteerd door EELT en ContourdeTwern, onder auspiciën van Kunstbalie. Op 5 en 6 oktober gebeurt dat op de internationale bijeenkomst van de provincie Noord-Brabant in Eindhoven, Places of Potential - encouraging creative communities. Als concept wordt Sibelius aan de voordeur in mei/juni 2019 geëxporteerd en uitgevoerd in het Mexicaanse Guadalajara.

Meer informatie

Een video-verslag van het project kan bekeken worden op Vimeo. https://vimeo.com/reggruson/sibelius-aan-de-voordeur.
Voor meer informatie zie www.eeltweb.nl of Facebook (EELT Theatercollectief).