SWPBS-conferentie 2023

Pauline Bruinsma en Debbie Verveer

Wij onderwijsmensen babbelen graag. Dat is -naast dat dit gezellig is- ook waardevol en nodig, aldus Kelchtermans die onderzoek doet naar de verhalen van onderwijsprofessionals.

Gedurende de conferentie-dag is er een babbelhoek. Hierbij nodigen wij je uit om over de uitdagingen, dilemma’s, vragen en ideeën rondom het thema kansengelijkheid met elkaar te praten.

Sluit je aan, babbel je mee?

We spreken elkaar dan!

Monique Nelen, Martijn Willems en Anita Blonk

Samenwerking met ouders is een belangrijk onderdeel van het raamwerk van SWPBS om tot een veilige, stimulerende leeromgeving te komen. Er worden op scholen allerlei activiteiten ingezet met ouders om tot een positieve aanpak te komen die ook door de ouders gedragen wordt. Het varieert van nieuwsbrieven over SWPBS tot ouders in het PBS-team. In een vervolg op het langjarige onderzoek van Monique Nelen naar de resultaten van SWPBS in het PO (sociale veiligheid en leren), zijn in een vervolgonderzoek de scholen weer gevraagd over de samenwerking met ouders. Hiervoor hebben ze vragenlijsten ingevuld en er zijn focusgroep interviews gehouden met leidinggevenden. In het eerste deel gaan we in op de resultaten uit dit vervolgonderzoek. Daarna gaan we met de deelnemers op zoek wat wensen en mogelijkheden zijn om met de bevindingen uit het onderzoek op hun eigen school aan de slag te gaan. Ook willen we graag verkennen wie geïnteresseerd is in het meedenken over vervolgonderzoek over de samenwerking met ouders, bijvoorbeeld in de vorm van een kleinschalige pilot, vanuit het perspectief van leiderschap in de school.

Wat neem je mee

1. Leuke ideeën die werken op andere scholen om de ouderlijke betrokkenheid te vergroten
2. Een kader van waaruit je een analyse kunt maken voor je eigen school: waar liggen kansen, waar liggen risico’s.

Doelgroep: PO, directies, leraren, onderwijsondersteuners

Joop Stas en joke Kamstra

Op OBS de Meander wordt sinds 2012 PBIS ingezet voor het realiseren van een positief klimaat. Hoe preventief de aanpak ook is… soms is er méér nodig dan de basisaanpak. Dat geldt niet alleen voor individuele leerlingen of leraren maar ook voor groepen. Op deze school is het in 2020 in één van de groepen onrustig. De kinderen weten wat er van hen wordt verwacht (waarden en gedragsverwachtingen). Dagelijks laten zien en volhouden lukt ze vaak niet. Veel leerlingen hebben er last van. Hoeveel ‘kansen’ heb je als groep om het goed te hebben met elkaar??

In deze workshop wordt gepresenteerd hoe beide leerkrachten, leerlingen, ouders, de intern begeleider en directie in samenwerking met de extern begeleider de interventie ‘check-in-check-out’ op groepsniveau (tijdelijk) inzetten en wat de korte en langere termijn resultaten zijn.

Werkvorm: de casuïstiek wordt geïntroduceerd, de aanpak en resultaten worden gedeeld. Deelnemers kunnen aanvullend vragen stellen én worden uitgenodigd eigen aanpakken te delen met betrekking tot het ondersteunen van specifieke groepen.

Na deze workshop weet de deelnemer hoe ‘check-in-check-out’ op groepsniveau kan worden ingezet en wat er (voorwaardelijk) nodig is om dit succesvol te organiseren.

Doelgroep: PO, leraren, onderwijsondersteuners, directies en zorgteam

Emilie van leeuwen

Een PBS Kidsteam biedt leerlingen de perfecte setting om te oefenen met sociale en organisatievaardigheden. Het perspectief van de leerling is bovendien vaak verrassend en ontwapenend. PBS Kidsteams kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de borging van SWPBS en bijdragen aan gelijke kansen voor kinderen in het meedenken over vraagstukken in de school. In deze workshop leer je hoe je een PBS Kidsteam effectief kunt vormgeven en maak je via beelden kennis met Kidsteams van andere basisscholen. Je wordt meegenomen in hoe Kidsteams positief kunnen bijdragen aan borging en gelijke kansen en gaat weg met concrete handvatten om direct te benutten.

Doelgroep: PO, leraren, onderwijsondersteuners directies

Antoinette Kroes

In onze hersenen vinden allerlei impliciete, automatische, en onbewuste processen plaats, waarin subtiele voorkeuren en stereotiepe ideeën een rol spelen. Je werk als onderwijsprofessional kan hierdoor beïnvloed worden, zonder dat je het doorhebt. Om kinderen gelijke kansen te bieden is het belangrijk om je bewust te worden van mogelijke bias in je denken en handelen. In deze workshop gaan we aan de slag met methodes die je in je eigen praktijk kan toepassen om je eigen gedrag en dat van collega’s te onderzoeken.

Doelgroep: PO, VO, hele schoolteam

Lotte de Bruin

Kinderen die met behulp van mindfulness leren om hun aandacht te trainen en hun emoties te reguleren, blijken veerkrachtiger en beter in staat om met uitdagingen om te gaan. Omdat mindfulness het welbevinden van kinderen positief beïnvloedt, raken steeds meer scholen in deze aanpak geïnteresseerd. Deze workshop gaat over hoe je mindfulness praktisch kunt integreren in het SWPBS-kader. Mindfulness komt voort uit oosterse meditatie en is net als de andere SWPBS- interventies gericht op gedrag, maar dan vooral op de interne processen van gedrag; zoals aandacht richten, concentreren en omgaan met emoties en gedachten. Mindfulness technieken kunnen voor verschillende doelen worden ingezet. Bijvoorbeeld voor rustmomenten in een schooldag, het oefenen van de concentratie of het versterken van de emotieregulatie. In deze workshop wordt op dit thema georiënteerd, daarnaast wordt concreet geoefend met voorbeelden van technieken. Tenslotte wordt aandacht besteed aan hoe mindfulness een plek kan krijgen binnen het SWPBS-kader en aan de randvoorwaarden die nodig zijn om op school met mindfulness aan de slag te gaan.

Doelgroep: PO, VO, leraren, onderwijsondersteuners

Daan van Stek

In deze workshop wordt een specifieke PBS interventie gedeeld en hoe dit bij draagt aan het doel: leerlingen laten stralen!

De sportieve PBS-interventie zetten we met name in om de leerlingen extra te begeleiden op het gebied van welbevinden, aanpakgedrag, executieve functies, impulsbeheersing, betrokkenheid, creativiteit (ook om problemen op te lossen, de relatie met docent /coach en de sociale flexibiliteit.

Positieve groepsvormende sportactiviteiten helpen leerlingen samen te komen en te verbinden. Dit doen we met de locaties en/of afdelingen binnen Yulius die deel willen nemen.

'Wij spelen niet om tegen elkaar te strijden, maar om samen te zijn en te verbinden.

Het doel is om sport- en bewegingsaanbod te organiseren, te ontwikkelen en aan te bieden voor leerlingen gericht op het activeren en optimaliseren van het bewegingsgedrag en bewegingsvaardigheid. Het gaat hierbij om positieve groepsvorming. Met het aanbieden van sport- en bewegingsactiviteiten lever ik een bijdrage aan de sociale, psychische en lichamelijke ontwikkeling.

Doelgroep: VO en VSO, gymleraren

Anita Blonk

Kansen vergroten

Check in Check Out (CICO) wordt op veel SWPBS scholen al toegepast als zogenaamde gele interventie. Hierbij wordt er systematisch aandacht gegeven aan leerlingen voor wie het niet vanzelfsprekend is om taakgericht bezig te zijn in de klas door op een aantal momenten te oefenen met belangrijke gedragsverwachtingen voor deze leerlingen. De achterliggende gedachte is dat leerlingen op de een of andere manier niet taakgericht bezig zijn omdat ze graag aandacht willen hebben van volwassenen. In deze workshop richten we ons op die leerlingen die het extra lastig vinden om dagelijks naar school te gaan. Soms vallen ze helemaal uit op school of gaan erg onregelmatig naar school. In de workshop zullen voorbeelden gepresenteerd worden om de schoolgang voor jeugdigen meer inzichtelijk te maken, waarbij ze het gevoel hebben dat ze door volwassenen gezien worden in hun dagelijkse taken, thuis en op school.

Doelgroep: Zorgteams in VO en PO

Wendy Nelen

Sinds de invoering van passend onderwijs ervaren leerkrachten in het primair onderwijs een verhoogde werkdruk, welke met name zou komen door een toename van het aantal leerlingen met gedragsproblemen in de klas. In deze workshop gaan we in op de mate waarin ongewenst gedrag voorkomt in het regulier en speciaal (basis) onderwijs. Daarnaast wordt bekeken of er verschillen zijn in hoe adequaat leerkrachten reageren op gedrag. We bespreken met elkaar wat de impact hiervan kan zijn voor leerling en wat het belang is van het bewust reageren op gedrag in specifieke situaties.

De resultaten die getoond worden in deze workshop zijn gebaseerd op SWIS data van Nederlandse scholen. SWIS is een online programma waarin ongewenst gedrag kan worden geregistreerd, gemonitord en geanalyseerd op school, klas en leerling niveau. SWIS zal kort worden geïntroduceerd.

Doelgroep: PO en VO, leraren, onderwijsondersteuners en directies

Monique Nelen en Joke Kamstra

Gedragslessen vormen een standaard onderdeel van de preventieve interventies van SWPBS. Toch blijkt het niet altijd eenvoudig om effectieve gedragslessen in je klas te realiseren. In een onderzoeksproject, gefinancierd door NRO, heeft het Windesheim Expertise Centrum PBS een pilot gedraaid in 7 basisscholen die met SWPBS werken. Daarbij hebben we in kleine teams van leraren gewerkt aan het ontwikkelen van gedragslessen voor situaties waar leraren handelingsverlegenheid ervaarden. Daarbij maakten we gebruik van de professionaliseringsaanpak voor leraren genaamd Lesson Study (LS). Doorgaans wordt LS gebruikt bij didactische vraagstukken. In onze pilot hebben we LS ingezet voor gedragsvraagstukken: LS-G.

Er bestaan verschillende varianten van LS maar allemaal worden ze gekenmerkt door: 1) onderzoek naar eigen onderwijs; 2) het verbinden van praktijk met externe kennis door bijvoorbeeld inbreng van relevante literatuur; 3) een focus op het leren van de leerling; 4) samenwerking; en 5) een cyclisch proces van onderzoeken, ontwerpen, uitvoeren en opnieuw onderzoeken (Goei et al., 2021). Na afloop werden leraren en directeuren geïnterviewd en de gesprekken tijdens de LS-G bijeenkomsten geanalyseerd (Teacher Talk). Voorlopige resultaten geven aan dat leraren worstelen met overgangen tussen de lesactiviteiten. Het samen bestuderen van video-opnames van de ontworpen gedragsinterventies vergroot het bewustzijn van leraren van hun eigen handelen.

In deze workshop delen onderzoekers en deelnemende scholen hun ervaringen en gaan zij daarover in gesprek met de deelnemers.

Doelgroep: PO, voor leraren, onderwijsondersteuners

Monique Baard, Bettina Schram en Sara van der Veer

Iedere PBS-school houdt incidentendata bij, veelal gebeurt dat met het Swisregistratiesysteem. Wat doe je nu maandelijks met deze data, hoe kunnen wij er meer uithalen? Dat zijn veel gestelde vragen binnen PBS-scholen. In deze workshop wordt ingezoomd op het optimaal benutten van de incidentendata om tot concrete doelen en acties te komen op schoolbreed niveau, maar vooral ook op groepsniveau. Het vergroten van eigenaarschap van de leerlingen bij het stellen van doelen op basis van de maandelijkse Swisdata maakt dat de data betekenisvoller wordt voor leerlingen en leerkrachten en dat het een vast onderdeel wordt binnen het groepsproces. Tijdens deze interactieve workshop krijgen deelnemers een inkijkje in de werkwijze van scholen die de Swisdata maandelijks gebruiken om doelen te stellen met leerkrachten en leerlingen samen en die werken met een concreet en datagestuurd maandplan voor de groep en op schoolbreed niveau.

Doelgroep: PO, leraren, onderwijsondersteuners en directies

Doetina Meijer

Gele interventie: De Eerste Stap (First Step Next) voor kinderen van 3 t/m 8 jaar.

We kennen allemaal wel jonge kinderen die al bij de peuter- of kleutergroep probleemgedrag laten zien zoals andere kinderen slaan, speelgoed afpakken of brutaal reageren op de pedagogisch medewerker of leerkracht. Vaak wordt gedacht dat het kind tijd nodig heeft en dat het probleemgedrag vanzelf overgaat, maar niets is minder waar.

In groep 3 en 4 wordt het gedrag vaak extremer. Dit is niet alleen voor de groep en de leerkracht vervelend maar ook de leerling zelf wordt sterk belemmerd in zijn/haar ontwikkeling.

De Eerste Stap is een interventie die deze leerlingen leert om het gewenste gedrag te laten zien. Dit wordt bereikt door het gewenste gedrag systematisch aan te leren, te waarderen en een omgeving te creëren waarin de leerling makkelijk het gewenste gedrag kan laten zien. Bij deze interventie werken de leerkracht, de leerling en de ouders nauw samen en wordt de leerling structuur en veiligheid geboden. Daarnaast wordt ook de groep op een positieve manier betrokken bij het traject.

Tijdens deze interactieve workshop leer je als deelnemer welke kinderen in aanmerking komen voor deze interventie, je leert je groep “Eerste Stap proof” te maken, waarmee je zelf een light versie van de Eerste Stap in je groep kunt uitvoeren.

Doelgroep: PO, leraren onderbouw, onderwijsondersteuners onderbouw en zorgteam

Pim Kalkman

Grote maatschappelijke thema’s staan landelijk op de agenda: kansengelijkheid en welzijn van jongeren. In de praktijk van alle dag wordt zichtbaar welke vraagstukken en dilemma’s er zijn. Werken vanuit gedeelde waarden zet ambitie en praktijk op scherp. Hoe bevorder je die kansengelijkheid én het welbevinden? In deze workshop vertellen Pim Kalkman (PBS-coach en voormalig leidinggevende op het Corderius College in Amersfoort) en een directeur van een school voor primair onderwijs wat hun ervaringen zijn, wat zij zien als de verantwoordelijkheid van leidinggevenden en hoe dit praktisch vorm gegeven kan worden. In dialoog met de deelnemers wordt het thema uitgediept.

Doelgroep: PO, VO, directies