Omgaan met uitdagend gedrag
Soms komt het voor dat een leerling uitdagend gedrag vertoont. De oorzaken daarvan kunnen divers zijn. Dan is het bieden van autonomie, structuur en verbondenheid soms niet voldoende. Hierbij vind je informatie en tools die je als school of als leerkracht dan kunt inzetten.
Voorwaarden en tips op schoolniveau
Eén of meerdere leerlingen die regelmatig uitdagend gedrag laten zien in de groep vormen een uitdaging voor de leerkracht. Een goed pedagogisch klimaat met heldere gedragsverwachtingen werken preventief voor de hele groep. De inhoud van deze leeromgeving is gericht op dit niveau. Er zijn leerlingen die daarnaast nog iets extra’s nodig hebben. Het is belangrijk dat de leerkracht het begeleiden van deze leerlingen als een gezamenlijke verantwoordelijkheid ervaart; hij of zij staat niet alleen. Het belangrijkste is dat de leerkracht in staat wordt gesteld om les te geven aan de groep. Als een leerling uit de klas loopt of beter even ergens apart kan werken, moet de leerkracht erop kunnen vertrouwen dat hij of zij zelf met een gerust hart bij de groep kan blijven. Hiervoor is het nodig om afspraken te maken:
- Is er een afkoelplek in de school waar de leerling veilig naartoe kan en waar iemand zicht heeft op de leerling?
- Is er iemand in de school die de leerling op kan vangen, die de leerling kent en weet op welke manier je het beste met de leerling in gesprek kunt gaan?
- Is er iemand die de leerkracht kan begeleiden, zowel als luisterend oor als op een coachende manier?
Er zijn verschillende schoolbrede aanpakken voor het stimuleren van positief gedrag. Een bekende aanpak is SWPBS: School Wide Positive Behavior Support. Om een leerling met uitdagend gedrag goed te kunnen ondersteunen, raden we je aan om nader te onderzoeken wat de aard is van het gedrag, wat de oorzaken zijn van het gedrag, in welke omstandigheden de leerling dit vertoont en hoe je dit gedrag kunt veranderen. Het is raadzaam om dit samen met de intern begeleider of een gedragsspecialist te doen. Hieronder staan een aantal tools die je kunnen helpen om met uitdagend gedrag om te gaan van een leerling.
Met de GedragsFunctieAnalyse (GFA) analyseer je welke situaties of gebeurtenissen de aanleiding vormen voor het gedrag en wat ervoor zorgt dat het gedrag in stand gehouden wordt. Je gaat hierbij uit van het GGG-schema (gebeurtenis – gedrag - gevolgen) en je vult dit voor jezelf, met de leerling en eventueel met de ouders in. Op basis daarvan kom je, eventueel samen met de intern begeleider of een gedragsspecialist tot een hypothese rondom de functie van het uitdagende gedrag. OP basis hiervan kun je een GedragsInterventiePlan (GIP) opstellen. De interventies kunnen zowel gericht zijn op wat aan het gedrag vooraf gaat; het gedrag zelf (het aanleren van nieuw gedrag) als ook op wat op het gedrag volgt. Een handig hulpmiddel hierbij is het 12-stappenplan. Bij deze werkwijze ga je vooral uit van observeerbare zaken en staat het doen centraal.
Uit onderzoek naar uitdagend gedrag is gebleken dat niet alleen het doen, maar ook jouw eigen gedachten, beleving en opvattingen en emoties een heel belangrijke rol spelen wanneer je werkt met een leerling die uitdagend gedrag laat zien. Met het 5G-schema kan je hier meer zicht op krijgen. Met het 5G-schema analyseer je je eigen gedachten en gevoelens in relatie tot je handelen en verplaats je je in het perspectief van de leerling. Bij het 5G-schema wordt het GGG-schema uitgebreid tot het GGGGG-schema (gebeurtenis – gedachten – gevoelens –gedrag – gevolg).
Beide werkwijzen zijn bedoeld om op verschillende manieren naar het gedrag van de leerling te kijken, wat kan leiden tot zicht op meer mogelijkheden om anders met het uitdagende gedrag om te gaan.
