Resultaten PASS april 2020

Doel

Met de verkregen subsidie van TEC for Society binnen het thema Health, is het mogelijk gemaakt om een deelonderzoek uit te voeren binnen het overkoepelende onderzoek genaamd PASS: Practical Assessment of Swallowing using Sonography.

Verschillende anatomische structuren in het mond-keelgebied zijn onderdeel van het slikmechanisme. De bewegelijkheid van een aantal van deze structuren zijn relevante parameters voor de evaluatie van de slikfunctie. Deze bewegingen worden geïnitieerd door spieren, welke middels echografie afgebeeld kunnen worden. Daardoor kan er informatie worden verkregen over de kwaliteit van deze spieren, al dan niet in relatie tot de bewegelijkheid van verschillende structuren tijdens het slikken.

Het doel van dit deelonderzoek was om inzicht te krijgen in welke van deze structuren van het slikmechanisme met echografie afgebeeld kunnen worden en vervolgens hoe deze structuren het beste afgebeeld kunnen worden met het oog op klinische toepasselijkheid van echografie in de diagnostiek van slikstoornissen.

Samenwerking

In samenwerking met Jennifer Wölterkes, craniofaciaal therapeut met expertise in echografie van het mond-/keelgebied, is een verkennend onderzoek uitgevoerd. Vervolgens zijn doorlopend pilottests uitgevoerd en op basis daarvan is een echoprotocol van verschillende metingen gemaakt. Om de klinische relevantie te kunnen blijven borgen is regelmatig afstemming geweest met het Catharina ziekenhuis. Angélique Vos-van Dalen is logopedist met ruime ervaring op gebied van onderzoek en behandeling van neurologische slikstoornissen. Angelique Dierick-van Daele is lector van het lectoraat ‘Decision Support: who CAREs?’ en tevens werkzaam bij  het wetenschapsbureau Onderwijs & Onderzoek van het Catharina ziekenhuis.

Parallel aan de ontwikkeling van het echoprotocol is in samenwerking met de opleiding Technische Natuurkunde een onderzoeksproject gestart naar de ontwikkeling van een echofantoom van de mondbodemspieren die betrokken zijn bij het slikken. Met behulp van een dergelijk echofantoom kunnen echolaboranten (in opleiding) op efficiënte wijze ervaring opdoen met het zichtbaar maken van de diverse structuren in de mondbodem, zonder dat hiervoor proefpersonen of patiënten benodigd zijn. Isabel Wittermans en Vera Schroën hebben onder supervisie van docent Sonja Voorn een eerste prototype gemaakt. Het ontwikkelproces is afgebeeld in figuur 1 t/m 5. Door Jurre Bloem, Kian Goeloe en Jasper Westbroek van deze opleiding is een materiaalstudie uitgevoerd naar de mechanische eigenschappen ten behoeve van de optimalisatie van een fantoom voor echografie. In deze samenwerking is afstemming geweest met Jan Bernards, lector binnen het lectoraat ‘Applied Natural Sciences’.

Lambert Baken van de opleiding Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken heeft vanuit zijn expertise op gebied van echografie input gegeven voor de verschillende projecten en onze ervaringen zijn gedeeld binnen FPH om het echografieonderwijs te kunnen blijven doorontwikkelen op basis van de nieuwste inzichten en toepassingsmogelijkheden.

Resultaten en deliverables

Dit deelonderzoek heeft kennis en inzicht gegeven in welke structuren van het mond-/keel gebied goed gevisualiseerd kunnen worden middels B-mode echografie en hoe deze structuren het beste afgebeeld kunnen worden. Ook is middels literatuurstudie inzicht verkregen in gemiddelde waarden van deze diktemetingen.

Op basis van deze informatie is een onderbouwd echoprotocol ontwikkeld voor diktemeting van verschillende mondbodemspieren en de bewegelijkheid van het strottenhoofd tijdens een slikbeweging. Hierin is voor verschillende structuren informatie opgenomen over de uitgangshouding van de patiënt en de echografist, transducerpositie, meetprocedure, valkuilen bij de uitvoering, een anatomische atlas (osteologie, myologie, vasculair en endocrinologie) en meetresultaten van eerdere onderzoeken inclusief referenties.

Vanuit de opleiding Technische Natuurkunde is een prototype van een echofantoom ontwikkeld, zie figuur 4. Wanneer er na enige doorontwikkeling verschillende pathologieën in verwerkt worden, kan dit gebruikt gaan worden voor scholingsdoeleinden, zonder dat er direct op patiënten gemeten hoeft te worden.

Een belangrijk resultaat uit het laatste deel van de materiaalstudie is dat er wordt geadviseerd gel-wax te gebruiken als basismateriaal voor kunstmatige weefsels. Gegeven redenen hiervoor zijn het productiegemak, de duurzaamheid van het materiaal en relatief lage kosten.

De nieuwe kennis en inzichten die zijn opgedaan tijdens dit onderzoeksproject zijn overlegd met verschillende docenten binnen FPH die betrokken zijn bij het echografieonderwijs. Binnen het logopedieonderwijs heeft echografie een plek gekregen binnen het derde en vierde leerjaar om studenten te laten experimenteren met een voor dit vakgebied nieuwe techniek en te verkennen wat mogelijke toepassingsmogelijkheden zouden kunnen zijn en met welke zorgvuldigheid de resultaten bruikbaar zouden kunnen zijn met het oog op diagnostiek en behandeling.

Hoe verder?

Het uitgevoerde deelonderzoek van PASS is mede een voorbereiding geweest op een NWO subsidieaanvraag voor een promotiebeurs.  De samenwerking die tot stand is gekomen bij dit TEC onderzoeksproject wordt voortgezet en het netwerk bereidt zich verder uit, zowel nationaal als internationaal. Bij de opleiding Technische Natuurkunde is een vervolgproject gestart en binnen het Fontys Paramedische Hogeschool onderwijs heeft dit onderzoeksthema een plek gekregen. Op dit moment zijn weer 13 studenten uit jaar 4 begonnen aan een afstudeeronderzoek over de mogelijke meerwaarde van echografie bij de diagnostiek van slikstoornissen en er zullen zeker nog vele mooie projecten volgen. De ambitie is dat echografie als aanvullend diagnostisch instrument voor slikstoornissen wordt geïmplementeerd in de zorg voor een accurate en geobjectiveerde evaluatie van de slikfunctie.

Figuur 5. Vergelijking originele echo-afbeelding versus echo-afbeelding van fantoom van suprahyoïdale spieren.