Leraren zijn ontwerpers van leermogelijkheden. Het lectoraat Learning Design ontwikkelt kennis over de keuzes, dilemma’s, valkuilen en kansen die zij daarbij ervaren en hoe daarmee om te gaan.
Waarom komen onderwijsinnovaties lang niet altijd goed uit de verf? Hoeveel razendsnelle beslissingen nemen leraren tijdens een les? Hoe gebruik je wetenschappelijke kennis om onderwijs effectief te verbeteren? Samen met onderwijsprofessionals in het basis-, voortgezet en beroepsonderwijs werkt het lectoraat aan manieren om tot nóg beter onderwijs te komen. En zo komen we samen ook steeds tot nieuwe inzichten in hoe die verbeterprocessen werken.
In het lectoraat wordt onderzoek gedaan naar de vraag hoe onderwijsprofessionals zo goed mogelijk kunnen worden ondersteund om hun rol als ontwerpers van leeromgevingen waar te maken. Uitgangspunt is dat zij in de kern ontwerpers zijn. Ontwerpen is dan niet een extra taak die leraren erbij doen maar de kern van hun professionele identiteit. Het gaat dan niet noodzakelijk om het ontwerpen van curricula en onderwijsmaterialen maar in de eerste plaats om kleine beslissingen die onderwijsprofessionals nemen om hun werk zo effectief mogelijk te laten zijn.
Programmalijn 1: Evidence informed teaching (gestart: mei 2022)
Onderzoeker: dr. Marina Bouckaert-Den Draak
Er is een steeds sterkere roep vanuit politiek, onderwijs en samenleving om onderwijspraktijken vorm te geven rekening houdend met wetenschappelijke bevindingen. Om daaraan tegemoet te komen, moeten onderwijsprofessionals zelf natuurlijk goed op de hoogte zijn van die bevindingen. Bovendien moeten zij in staat zijn deze te interpreteren en op waarde te schatten. We weten echter nog weinig over hoe dat laatste precies in zijn werk gaat en welke factoren daarbij een rol spelen. De publicaties die er wel over verschenen zijn, maken duidelijk dat enkel kennis nemen van onderzoeksbevindingen niet genoeg is om ook daadwerkelijk tot ‘evidence-informed’ onderwijs te komen.
In dit project gaan we na welke afwegingen onderwijsprofessionals maken als ze kennis nemen van (conclusies uit) wetenschappelijk onderwijsonderzoek en wat we daaruit kunnen concluderen, bijvoorbeeld voor lerarenopleidingen.
Programmalijn 2: Beslismomenten in de klas (gestart: september 2022)
Onderzoeker: dr. Arina Banga
In hun werk met leerlingen nemen onderwijsprofessionals zichtbaar en onzichtbaar allerlei beslissingen. Technologieën zouden kunnen helpen om zichtbaar te maken op welke momenten onderwijsprofessionals keuzes maken tijdens hun werk met leerlingen. Het is en wat we daaruit kunnen echter de vraag aan welke eisen die apparatuur zou moeten voldoen en hoe metingen zo goed mogelijk kunnen worden uitgevoerd. Mobiele EEG-apparatuur lijkt op dit moment helaas nog niet geschikt om metingen aan leraren te doen tijdens hun werk. Mobiele eye-tracking lijkt een kansrijkere technologie om beslismomenten te kunnen ‘vangen’ tijdens het werk van leraren.
Programmalijn 3: Didactisch contract (gestart: februari 2023)
Onderzoeker: Dorieke Swinkels-Veldt, MSc, MA
Deze programmalijn is gebaseerd op het begrip ‘didactisch contract’ zoals dat wordt gebruikt door Gael Hildebrand (1999; ‘pedagogic contract’). De kern van dat begrip is dat leraren en leerlingen, op basis van hun onderwijservaringen, vergelijkbare ideeën en verwachtingen hebben over hoe het er in een ‘normale’ onderwijssituatie aan toe moet gaan. Zo weten zij bijvoorbeeld of het de bedoeling is dat leerlingen vooral moeten praten of luisteren en of leerlingen vooral vragen moeten beantwoorden of juist moeten stellen. Zodoende is er een (ongeschreven) ‘contract’ tussen leraar en leerlingen over hoe het onderwijs moet verlopen.
Wanneer onderwijs zodanig wordt herontworpen dat het botst met heersende opvattingen over wat normaal wordt geacht dan leidt dat vaak tot weerstand van betrokkenen. In zekere zin wordt dan contractbreuk gepleegd hetgeen kan leiden tot onbegrip, verwarring en verzet. Hildebrand stelt daarom dat het succes van een onderwijsinnovatie ook afhangt van de mate waarin het betrokkenen lukt om tot een gezamenlijk nieuw didactisch contract te komen (vgl. ‘buy-in’). In het verlengde hiervan is de centrale vraag waarop in het voorliggende project antwoord gezocht wordt: Hoe kan een nieuw didactisch contract effectief tot stand worden gebracht? Het onderzoek richt zich daarbij op het verkennen, ontwikkelen en beproeven van ontwerpprincipes die door onderwijsprofessionals ingezet kunnen worden.
Programmalijn 4: Learning Design Studio
Onder de vlag van het lectoraat brengen we ontwikkelde inzichten ook de praktijk in. Dat doen we via het onderzoeksplatform ‘De Onderwijsingenieurs’ dat aan het lectoraat is gekoppeld. We richten Learning Design Studio’s (LDS) in waarin onderwijsprofessionals samen leren en werken aan ontwerpvragen uit hun eigen praktijken. Zowel binnen als buiten Fontys worden zogenoemde studio coaches opgeleid die in staat zijn een LDS te ondersteunen. Over de LDS-methodiek is een onderstaand e-book gepubliceerd.
Professioneel leren met impact (download PDF)
Developing adaptive expertise to Promote an Effective Learning Environment’ is een Erasmus+ KA2-consortium met partners uit België, Slovenië, Ierland en Nederland. Het project heeft tot doel toekomstig lesgeven en leren te optimaliseren door het concept en de principes van adaptieve expertise
Dit project richt zich op toepassingen van Social Learning Technologies voor het creëren van interactieve online leermogelijkheden in de onderbouw van het basisonderwijs
Rutger van de Sande is gefascineerd door het werk van onderwijsprofessionals in de schoolpraktijk. Het gaat dan zowel om het routinematige, onbewuste, soms schijnbaar aandachtsloze handelen, alsook om het creatieve, innovatieve en improviserende: “De expertise van waaruit leraren tot handelen komen, blijft vaak grotendeels onzichtbaar. Toch doen leraren eigenlijk nooit zomaar wat. Ze zijn dag in, dag uit bezig om bestaande situaties situaties te veranderen in gewenste situaties. Zo bezien zijn het echte ontwerpers – net als architecten, softwareontwikkelaars en kunstenaars. Als lector wil ik bijdragen aan de ontwikkeling van hun beroepsbeeld en -uitoefening vanuit dat specifieke perspectief”.
Rutger is ook ‘leading lector’ van het in 2021 ingerichte kenniscentrum YES (‘Youth Education for Society’) waarin 11 lectoren samenwerken aan kennisontwikkeling rond het leren en ontwikkelen van kinderen en jongeren en de professionals die daaraan bijdragen. Daarnaast is hij lid van de programmaraad van HOVO Brabant.
Voordat hij geïnstalleerd werd als lector Learning Design aan Fontys Lerarenopleiding Tilburg was Van de Sande werkzaam als opleider, teamleider en lector Bètadidactiek aan datzelfde instituut.