Leefstijlondersteuning met robotica

Safaa Isgoowe, Vitalis WoonZorg Groep, 2022

Onderzoeksvraag

Wat ervaren zorgprofessionals van Vitalis Kronenhoef als bevorderende en belemmerende factoren voor het inzetten en blijven gebruiken van zorgrobot Tessa bij cliënten met beginnende dementie?

Narratief

In september 2021 maakten de zorgprofessionals van de drie wijkzorg teams binnen Kronehoef kennis met zorgrobot Tessa door middel van een webinar. Deze webinar is door de manager van Kronehoef aangevraagd, omdat ze denkt dat Tessa in de wijkzorg meerwaarde zal hebben voor de zelfredzaamheid en zelfregie van de cliënt met cognitieve beperkingen. Met als doel de zorgprofessionals zetten doelgerichter de zorg inzetten en verbeteren het contact tussen cliënt, mantelzorgers en zorgprofessionals. Tijdens dit webinar waren er 20 van de 50 zorgprofessionals van locatie Kronehoef aanwezig. Zij kregen uitleg over Tessa en hoe het werkt. Ook kregen ze informatie over de inzetvoorwaarden, zoals welke cliënten doelgroep, bij welke cognitieve beperking en waarvoor Tessa ingezet kan worden, zoals herinneringen om te eten of het afnemen van onrust en hoe de app te installeren. Aansluitend op de webinar mochten de zorgprofessionals vrijblijvend een training volgen om meer tools en handvatten te krijgen voor het gebruik maken van de app en voor het verkrijgen van extra informatie die nodig is bij de inzet en borging van Tessa.

Tessa is een zorgrobot met het uiterlijk van een bloempot die doormiddel van gesproken boodschappen cliënten herinnert aan het uitvoeren van dagelijkse activiteiten.

Om de zorgverleners meer kennis en ervaring met Tessa te laten opdoen, wordt Tessa op het kantoor geplaatst voor een aantal maanden. Er worden herinneringen geprogrammeerd zoals goedemorgen ik wens jullie een fijne werkdag, vergeet je niet wat te drinken. Op deze manier ervaren de zorgprofessionals hoe het is, om naar een bloempot te luisteren en wat het met jou als persoon doet. Met als doel zorgprofessionals positieve ervaring met Tessa laten krijgen om het bij de cliënten in te zetten. Zorgprofessionals vinden het uiterlijk van Tessa niet passend bij de naam. Zo vraagt Els (een van de zorgprofessionals) zich af waarom Tessa een uiterlijk van een bloempot heeft en geeft ze aan, door het uiterlijk zou ik hem bij mijn cliënten niet inzetten. Verder is Els wel geïnteresseerd in de zorgrobot Tessa. Kijkend naar de toenemende tekorten aan zorgprofessionals met gevolg van de vergrijzing, ziet ze de noodzaak van zorgtechnologie in de toekomst.

Tamara werkt als leerling op de afdeling en hoort verschillende zowel positieve als negatieve verhalen over zorgrobot Tessa. In overleg met de manager van locatie Kronehoef mag ze zich voor haar afstudeerproject gaan verdiepen in die geluiden. De manager geeft aan dat er veel weerstand is, waardoor de borging van Tessa niet optimaal verloopt. Tamara vindt het een mooie uitdaging voor haar afstudeerproject en besluit aan de slag te gaan met zorgrobot Tessa en de geluiden van de zorgprofessionals om deze verder te onderzoeken.

Het is december 2021, Amber en Samira worden door het webinar enthousiast over zorgtechnologie en hebben zij de rol aandachtsvelders zorg en technologie binnen locatie Kronehoef op zich genomen. Zij hebben bij vijf cliënten met beginnende dementie zorgrobot Tessa ingezet. Hun taak als aandachtsvelders is om het team op de hoogte te brengen van de nieuwste ontwikkelingen rondom zorg technologieën en het ondersteunen bij de inzet. Omdat Tessa recent binnen het team ingezet is, hebben zij de evaluatie van Tessa bij die cliënten uitgevoerd.

De informatie uit het webinar heeft hun beiden enthousiast gemaakt waardoor ze de verantwoordelijkheid op zich hebben genomen. Echter het was veel informatie met het gevolg dat ze in het begin moeite hadden met de rolverdeling. Zo wisten Amber en Samira niet wat ze van hun collega’s konden verwachten, wie eindverantwoordelijkheid draagt na de inzet, zij als aandachtsvelders of contactverzorgende. Daarbij vragen Amber en Samira zich af wat de voorwaarden zijn voor de inzet en wie bepaalt bij wie je Tessa in mag zetten

Ook heeft Amber in het begin moeite met de inzet, omdat ze het gevoel heeft dat ze de cliënt in de steek laat en niet meer in de gaten heeft hoe iemand cognitief achteruitgaat. Hoewel ze bepaalde zorgen heeft, hoort ze van collega’s uit de wijkzorg Horst in de wandelgangen positieve geluiden over de Tessa. Namelijk door Tessa staat dhr. wanneer je hem komt halen voor het restaurant klaar voor vertrek. Voorheen moest je hem motiveren en dat duurde minstens vijf minuten voordat je hem meegenomen had. Door deze ervaring namen haar zorgen af en kreeg ze haar positieve beeld van de Tessa terug.

Beiden vinden dat je Tessa niet alleen bij cliënten met dementie in moet zetten, maar ook om eenzaamheid tegen te gaan of bij cliënten met Parkinson om zelfredzaamheid te vergroten. Zo zijn ze zich gaan verdiepen in hun cliënten om te kunnen begrijpen bij welke cliënten zij Tessa als eerste in willen zetten en wat hun cognitieve gesteldheid is. Ook moet Tessa bij de cliënt passen en moeten ze hun cliënten als individu beoordelen en niet alleen vanuit het ziektebeeld.

Inmiddels maken de cliënten van Amber en Samira drie maanden gebruik van Tessa. Mw. Dirks werd altijd door zorgmedewerkers herinnerd om haar broodmaaltijd te bereiden. Nu gaat de Tessa haar hieraan herinneren. Mw. Dirks trekt in de avond voor de veiligheid alle stekkers uit de stopcontact en zo ook van Tessa. Amber als contactverzorgende reageert hierop door met mw. in gesprek te gaan. Gaandeweg begint mw. Dirks te begrijpen dat de stekker van Tessa in het stopcontact moet laten en begrijpt ze de boodschappen van Tessa. Tessa heeft twee stopcontacten nodig en een wifi-verbinding.

Amber en Samira worden door deze ervaring met mw. Dirks kritisch en wat terughouden met het inzetten, dit heeft ook te maken dat de appartementen slechte internetverbinding hebben en weinig stopcontacten bevatten.

Voor de inzet heeft Amber veel steun en hulp nodig gehad van Samira. Zij merkt dat ze moeite heeft met het overtuigen van dhr. Janssen en zijn mantelzorger om Tessa bij dhr. in te zetten, omdat Amber weinig kennis van Tessa heeft. Door met Samira over de casuïstiek van dhr. Janssen te sparren, waarbij ze stil hebben gestaan bij het doel, de cognitieve beperkingen van dhr. en de zorgvraag was dit haar gelukt. Daarbij merkt ze bij het programmeren van de app met bijhorende boodschappen, dat ze weinig kennisover haar cliënt heeft. Zij miste bepaalde woordkeuzes die voor dhr. motiverend zouden kunnen werken voor het daadwerkelijk uitvoeren van de herinneringen en tijdstippen waarop de herinneringen ingesteld moeten worden. Na een gesprek met de cliënt en mantelzorger heeft ze voldoende handvatten gekregen. Amber vindt het gebruik van de app gemakkelijk en denkt dat iedere zorgprofessional hiermee om kan gaan. Hiermee bedoelt ze, ook oudere collega’s die niet met technologie zijn opgegroeid.

Dhr. Janssen alarmeerde voor de inzet van Tessa veelvuldig naar de zorgprofessionals. Dhr. heeft beginnende dementie en raakt met regelmaat zijn sleutels kwijt. Hierdoor alarmeerde hij vaak, zodat de zorgverleners hem moesten helpen zoeken. Bij hem stelt Samira de Tessa zo in, dat ze gedurende dag herinneringen uitspreekt waar zijn sleutels liggen om rust te bewaken. Wat ze echter ook merkt, is dat de Tessa soms ook voor onrust kan zorgen bij dhr. Janssen, omdat dhr. ook heldere momenten heeft en dat Tessa bij dhr. Janssen onrust veroorzaakt als ze een herinnering geeft die hij op dat moment niet nodig heeft.

Samira merkt sinds de inzet van Tessa bij de cliënten, dat de zorg soepeler verloopt en dat er rust op de afdeling teruggekeerd is. Zo hebben haar collega’s meer werkplezier, omdat er minder alarmeringen binnen komen over dezelfde zorgvraag van dezelfde cliënt. Tijdens de pauze delen collega’s positieve ervaringen met elkaar. Zo was Samira laatst met twee collega’s aan het praten over Tessa. Er werd gesproken over mw. Dirks die voor de inzet aangaf ‘’ik ga niet naar een bloempot luisteren, ik ben niet dom’’ en dezelfde cliënt voert sinds dag één de herinneringen van Tessa uit. Mw. Dirks wordt door Tessa gemotiveerd om zelfstandig naar het restaurant te gaan. Voorheen werd ze door zorgprofessionals opgehaald waarna ze samen naar het restaurant liepen.

Samira vindt dat er is veel kennis nodig is vanuit verschillende optieken. Zo is het niet voldoende om Tessa alleen via de app te programmeren, maar de zorg erom heen moet ook anders ingeplant worden. Er dient rekening gehouden te worden met de zorgroutes. Samira vindt dat je In het begin minimaal 15minuten na dat Tessa de herinnering heeft uitgesproken naar de cliënt moet gaan om te kunnen controleren of de handeling uitgevoerd is. Op het moment dat de cliënt de herinneringen van Tessa begrijpt en het zelfstandig uitvoert kan hij/zij van de route af. De herinneringen van Tessa moeten in het zorgplan vermeld worden en de zorgverlener moet weten wie en wanneer je gaat evalueren met de cliënt en mantelzorger. Er wordt op dit moment steeds meer gebruik gemaakt van zorgtechnologie op de afdeling. Amber en Samira zien graag dat alle contactverzorgenden van locatie Kronehoef meer verantwoordelijkheid nemen en interesse tonen om Tessa in te zetten. Dit, omdat het een toegevoegde waarde voor de borging zal hebben. Momenteel zorgen het enthousiasme van de aandachtsvelders en positieve ervaring van een collega's dat Tessa ingezet wordt. Wat ze beiden willen zien is dat, contactverzorgenden zelf met het voorstel komen om Tessa in te zetten en op het moment dat Tessa ingezet is, dat contactverzorgenden aan Samira of Amber vragen om betrokken te worden bij de evaluatie. Op dit moment vindt Samira dat, dit de inzet van zorgtechnologie kwetsbaar maakt, omdat het team afhankelijk is van de positieve insteek van de aandachtsvelders wat voor hen veel energie en tijd kost. Zo zijn ze erachter gekomen dat ondanks diverse georganiseerde informatiebijeenkomsten over Tessa, het kennistekort de reden is die zorgprofessionals weerhoudt van de inzet, wat ze jammer vinden. Zorgprofessionals voelen zich niet competent, omdat ze zich buiten de informatiebijeenkomsten niet verdiept hebben in de Tessa. Daarbij is het niet geïntegreerd in hun dagelijks routine, waardoor niet ze aan Tessa denken.

Samira en Amber geven aan dat er gekeken moet worden hoe Tessa gefinancierd wordt, niet alle cliënten kunnen het betalen en vragen zich af, hoe moeten zij zich bij de zorgverzekering verantwoorden. Mogelijk kan de manager hierin iets betekenen, zeker bij cliënten of mantelzorgers die sceptisch zijn over Tessa. Ze hebben meer handvaten en tools nodig om Tessa goed in te zetten alvorens zij een oplossing bedenken voor de borging. Op dit moment is Tessa in volle ontwikkeling en de rol van de mantelzorger bij de inzet is onmisbaar.