Onderzoekslijn Gezond seksueel opgroeien
Seksuele gezondheid is een belangrijk onderdeel van ons ervaren kwaliteit van leven. Daarom heeft het programma Gezond Seksueel Opgroeien als missie de seksuele gezondheid van kinderen, jongeren en jongvolwassenen te bevorderen en ongewenste ervaringen te voorkomen. Dit wordt bewerkstelligd door pedagogische professionals en opvoeders te ondersteunen in de seksuele opvoeding van kinderen, jongeren en jongvolwassen.
Over de onderzoekslijn
Binnen de onderzoekslijn is expliciet aandacht voor de positieve kanten van seksualiteit. De meeste mensen associëren seksuele gezondheid en seksuele opvoeding met seks, veilig vrijen en anticonceptie. In de praktijk lijkt seksuele opvoeding vooral gericht te zijn op het voorkomen van problemen en het beperken van risico’s. Seksuele gezondheid gaat niet alleen om het voorkomen van ziekte en negatieve ervaringen, maar dat mensen ook de mogelijkheid moeten krijgen om plezierige seksuele ervaringen op te doen. Als opvoeders kunnen we daaraan een belangrijke bijdrage leveren.
Binnen de onderzoekslijn werken we aan twee thema's: 'Beperking' en 'Diversiteit in opvoeding' onder elk van deze thema's hangen weer onderwerpen waaronder de projecten worden uitgevoerd.
Thema: beperking
Onderwerp: verstandelijke beperking
Mensen met een verstandelijke beperking ervaren meer barrières en problemen op het gebied van relatievorming en seksualiteit dan leeftijdsgenoten zonder een beperking. Verschillende factoren spelen hierin een rol. Sommige factoren zijn meer individueel, denk aan kennis en vaardigheden, andere factoren liggen meer in de omgeving, denk aan handelingsverlegenheid en conservatieve normen en waarden van opvoeders ten opzichte van seksualiteit bij deze doelgroep.
Er zijn verschillende organisaties die voorlichtingsmaterialen en trainingen hebben ontwikkeld voor deze doelgroep, maar in veel van deze interventies is er nog te weinig specifieke aandacht voor relatievorming en proactieve ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking. Binnen de projecten gericht op deze doelgroep willen we ervoor zorgen dat professionals en ouders actiever gaan ondersteunen op het gebied van relatievorming en seksualiteit en jongeren en jongvolwassenen met een verstandelijke beperking de kennis en kunde meegeven om beter relaties te kunnen aangaan en seksualiteit op een prettige manier te beleven.
Onderwerp: visuele beperking
Seksuele voorlichting voor mensen met een visuele beperking is een onderbelicht thema en is verre van toegankelijk. Er bestaat géén evidence-based voorlichtingsprogramma voor deze doelgroep. Daarnaast leert (schaars) wetenschappelijk onderzoek dat seksuele voorlichting voor hen op meer fronten problematisch is.
Mensen met een visuele beperking zijn voor informatie over relaties en seksualiteit erg afhankelijk van ouders, opvoeders en begeleiders. Mensen ervaren overbescherming en hebben niet dezelfde mogelijkheden om andere mensen te ontmoeten en seksuele ervaringen op te doen als hun leeftijdsgenoten. Uit gesprekken met ervaringsdeskundigen blijkt dat er veel voor hen worden beslist, niet mét hen.
De projecten binnen dit onderwerp zijn gericht op het ontwikkelen van seksuele voorlichtingsmaterialen die geschikt zijn voor mensen met een visuele beperking en het opdoen van kennis over wat werkt en wat niet.
Thema: diversiteit in de seksuele opvoeding
Onderwerp: mannelijke opvoeders
De man, zowel binnen het gezin als in een professionele setting, lijkt afwezig te zijn in de seksuele opvoeding van jeugdigen. Waarom praten mannen zo weinig over seksualiteit met jeugdigen, wat zou de meerwaarde zijn als ze het wel zouden doen en wat hebben mannen nodig om in gesprek te gaan met jeugdigen over seksualiteit? In het onderzoek wordt getracht antwoord te vinden op deze vragen.
Onderwerp: interculturele gezinnen
Onze populatie studenten en de populatie pedagogische professionals is grotendeels Westers en heeft grotendeels een Westers normatief kader. De gezinnen waar zij mee te maken krijgen in het werkveld is echter een stuk diverser. Studenten en professionals hebben veel vragen over hoe om te gaan met dilemma’s als ‘van de ouder mag de dochter niet met jongens spelen’ of ‘een moeder geeft aan dat haar zoon niet mag masturberen’. Deze dilemma’s worden vaak toegeschreven aan een verschil in normatief kader door een andere culturele achtergrond en/of religie. De kennis die studenten en professionals hebben komen ook vaak voort uit stereotype ideeën, een wij-zij beeld, omdat ze wellicht nog weinig ervaring hebben met interculturele gezinnen. Door onderzoek willen we achterhalen welke normen en waarden overeenkomen tussen gezinnen, welke verschillen er zijn en hoe professionals met verschillen om kunnen gaan.
Associate lector
Sinds 2015 ben ik associate lector bij Fontys Hogeschool Pedagogiek. Ik ben als associate lector verantwoordelijk voor de onderzoekslijn ‘Gezond seksueel opgroeien’. Mijn missie is‘de seksuele gezondheid van kinderen, jongeren en jongvolwassenen bevorderen en ongewenste ervaringen voorkomen’. Binnen het onderzoek hebben we specifiek aandacht voor jongeren met een visuele of verstandelijke beperking, mannelijke opvoeders en diversiteit in de seksuele opvoeding.
Docent onderzoeker
Geertjes, A. (2022). Seksuele opvoeding in de residentiële jeugdzorg: De rol van gender. [Masterscriptie, Utrecht University].
Franx, M. (2022). Seksualiteit Op De Tast en Tussen Verbeelding. [Masterscriptie, Utrecht University]. Utrecht University Student Theses Repository
Schaafsma D. (2022). Seks is complex: Seksuele opvoeding en ondersteuning bij jongeren met een verstandelijke beperking. In I. Saris, I. Andriessen, H. Leenders & J. Vrielink (Red.), Macht en handelingsverlegenheid (pp. 20-23). Fontys Hogechool Pedagogiek.
Schaafsma, D. (2022). A father’s role in the sexual health education of their children: A scoping review. Sex Education. Advance online publication. doi: 10.1080/14681811.2022.2084061
Schaafsma, D., Stoffelen, J.M.T., Voet, K, & Douma, J. (2022). Vriendschap, relaties, seksualiteit en ouderschap. In H. Kaal, L. van Scheppingen, J. Douma, E. van Oostaijen & E. Bouwman-van Ginkel (Red.), Basisboek LVB voor sociaal werkers (pp. 144-165). Assen: Uitgeverij Koninklijke van Gorcum.
Wilson, N.J., Frawley, P., Schaafsma, D., O’Shea, A., Kahonde, C., Thompson, V., McKenzie, J, & Charnock, D. (2019).Issues of Sexuality and Relationships.In J.L. Matson (Ed.). Handbook of Intellectual Disabilities: Integrating Theory, Research and Practice (pp. 989-1010). New York: Springer.
Schaafsma, D. (2019).Positief seksueel opvoeden: Aandacht voor seksueel plezier.Vakblad Sociaal Werk, 20(4), 22-25. doi:10.1007/s12459-019-0052-6.
Schaafsma, D. (2018). Liefde hoort geen geld te kosten. Sozio, 4, 34-36.
Schaafsma, D., Stoffelen, J.M.T., Kok, G., & Curfs, L.M.G. (2018). Seksuele gezondheid van mensen met een verstandelijke beperking. In L. Gijs et al. (Eds.), Leerboek seksuologie (pp. 531-545). Utrecht, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
Stoffelen, J. M. T., Schaafsma, D., Kok, G., & Curfs, L. M. G. (2018). Women Who Love: An Explorative Study on Experiences of Lesbian and Bisexual Women with a Mild Intellectual Disability in The Netherlands. Sexuality and Disability, 36, 249–264. doi: 10.1007/s11195-018-9519-y
Bellemans, T., Didden, R., Visser, R., Schaafsma, D., Totsika, V., & Van Busschbach, J.T. (2018). Psychomotor therapy for anger and aggression in mild intellectual disability or borderline intellectual functioning: An intervention mapping approach. Body, Movement and Dance in Psychotherapy, 13, 234-250. doi: 10.1080/17432979.2018.1471006
Stoffelen, J. M. T., Schaafsma, D., Kok, G., & Curfs, L. M. G. (2018). Views on sex Using the Nominal Group Technique to explore sexuality and physical intimacy in individuals with intellectual disabilities. Sexuality and Disability,37, 227–244. doi: 10.1007/s11195-018-9550-z
Schaafsma, D., Kok, G., Stoffelen, J.M.T., & Curfs, L.M.G. (2017). People with intellectual disabilities talk about sexuality: Implications for the development of sex education. Sexuality and Disability, 35, 21-38. doi:10.1007/s11195-016-9466-4
Stoffelen, J. M. T., Schaafsma, D., Kok, G., & Curfs, L. M. G. (2017). Sexual Health of People With an Intellectual Disability. International Review of Research in Developmental Disabilities, 52, 201-237. doi: 10.1016/bs.irrdd.2017.07.004
Stoffelen, J.M.T., Herps, M.A., Buntinx, W.H.E., Schaafsma, D., Kok, G., & Curfs, L.M.G. (2017). Sexuality and individual support plans for people with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 61, 1117-1129. doi: 10.1111/jir.12428
Schaafsma, D., Kok, G., Stoffelen, J.M.T., & Curfs, L.M.G. (2016). Seksuele voorlichtingsmaterialen voor mensen met een verstandelijke beperking: Beschikbaarheid en kwaliteit. Nederlands tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 42, 31-45.
Schaafsma, D., Kok, G., Stoffelen, J. M. T., & Curfs, L. M. G. (2015). Identifying effective methods for teaching sex education to individuals with intellectual disabilities: A systematic review. Journal of Sex Research, 52, 412-432. doi: 10.1080/00224499.2014.91937
Stoffelen, J.M.T, & Schaafsma, D. (2015). Seksualiteit en mensen met een verstandelijke beperking: Een gebrek aan bewezen interventies. Nederlands Tijdschrift voor Evidence Based Practice, 2, 18-20.
Schaafsma, D., Kok, G., Stoffelen, J. M. T., van Doorn, P., & Curfs, L. M. G. (2014). Identifying the important determinants of teaching sex education to people with intellectual disabilities: Cross-sectional survey among paid care staff. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 39, 157-166. doi: 10.3109/13668250.2014.899566
Schaafsma, D. (2013). Sexuality and intellectual disability: Implications for sex education. Maastricht: Universitaire Pers Maastricht.
Schaafsma, D., Stoffelen, J. M. T., Kok, G., & Curfs, L. M. G. (2013). Exploring the development of existing sex education programs for people with Intellectual Disabilities: an Intervention Mapping approach. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 26, 157-166. doi: 10.1111/jar.12017