Feedback
Onderdeel van:
Wat houdt het thema in?
Feedbackgeletterdheid omvat kennis, vaardigheden en houding die nodig zijn om effectief sturing te kunnen geven aan het feedbackproces ter ondersteuning van het eigen leren. Het gaat hierbij onder andere om het waarderen van feedback als essentieel onderdeel van het leerproces, het kunnen nemen van beslissingen over het vervolg van het leren op basis van feedback, het kunnen omgaan met emoties en het bepalen en plannen van vervolgacties op basis van feedback. Ook het leren stellen van krachtige, doelgerichte feedbackvragen is een belangrijk element van feedbackgeletterdheid. Een krachtig feedbackproces is essentieel om zelf sturing te kunnen geven aan het leren en vormt een belangrijke pijler onder het opleidingsconcept van diverse Fontys opleidingen, waaronder de opleidingen van FHKE. Om de feedbackgeletterdheid van studenten vanaf de start van de opleiding te versterken moeten opleiders (zowel vanuit de opleiding, als in het werkveld) zelf ook beschikken over feedbackgeletterdheid. Het gaat daarbij vooral om het ontwerpen en uitvoeren van effectieve feedbackprocessen.
Waarom is het belangrijk om hier aan te werken?
In een wereld die snel verandert is het belangrijk dat je leert om zelf sturing te geven aan je leren. Dat geldt voor leerlingen maar zeker ook voor (aanstaande) leerkrachten, leraren en andere onderwijsprofessionals en leidinggevenden. Er zijn immers steeds nieuwe uitdagingen, nieuwe dingen te leren, nieuwe technologie en noem maar op! Om zelf sturing aan je leren te kunnen geven heb je input van anderen nodig – feedback – die je helpt om inzicht te krijgen in je leren. Deze feedback (inclusief feed forward en feed up) wordt echter pas nuttig als de ontvanger er ook echt iets mee doet. Maar dat blijkt nog niet zo eenvoudig. Dat vereist namelijk een zekere mate van feedbackgeletterdheid. Het lectoraat doet hier onderzoek naar.
Om te bereiken dat feedback ook echt gebruikt wordt kan je je afvragen welke feedback de gewenste reactie uitlokt of je kunt reflecteren op hoe feedback wel of niet effectief is. Je kan ook kijken vanuit het perspectief van de ontvanger, de student in dit geval, wat hij of zij nodig heeft of moet kunnen om de feedback te gebruiken. In Engelstalige literatuur wordt wat de student nodig heeft en moet kunnen om feedback te verwerken, aangeduid met de term feedback literacy (ofwel: feedbackgeletterdheid). Het gaat hierbij om een set van kennis en vaardigheden én attitude om de leerwaarde van feedback te (h)erkennen en hier vervolgens ook consequenties aan te verbinden. Studenten die feedbackgeletterd zijn, stellen krachtige en doelgerichte feedbackvragen, doen proactief suggesties om de feedbackdialoog gaande te houden. Zij vragen om verduidelijking, of verduidelijken hun eigen standpunt op een constructieve manier, waardoor ze in gesprek blijven over de eigen prestatie en de gekregen feedback. Feedbackgeletterde studenten gebruiken doelen (kritische handelingen, leeruitkomsten) en (succes)criteria om inzicht te krijgen in de kwaliteit van hun werk en hier gericht vragen over te stellen aan elkaar, aan opleiders en aan begeleiders in de beroepspraktijk (bv mentoren, coach).
In het model van Carless en Boud (2018) wordt feedbackgeletterdheid uitgewerkt in vier kenmerken: waarderen van feedback, oordelen (over eigen werk en de feedback), emoties reguleren, en overgaan tot actie (zie figuur 1).
Hoe doen we dat?
Het model van Carless en Boud is simpel. Maar het vertalen daarvan naar de praktijk van de opleiding is dat niet. Het vergt een herbezinning op het feedbackproces in de opleiding en een creatief ontwerp. Sinds September 2022 werken een tiental leergemeenschappen in de diverse basisteams van FHKE elk aan een eigen praktijkvraagstuk rondom feedbackgeletterdheid. Doel van elke PLG is om inzicht te verkrijgen in de achterliggende problematiek en vervolgens een eenvoudige tool of handreiking te ontwerpen voor studenten en of docenten/begeleiders. De tool draagt bij aan het versterken van feedbackgeletterdheid.
Werkwijze leergemeenschappen
In de leergemeenschappen werken docenten samen met studenten en collega’s uit de school aan het ontwerp van een prototype. Dit gebeurt in een achttal bijeenkomsten waarin een eenvoudige ontwerpcyclus wordt doorlopen. De eerste drie bijeenkomsten staan in het teken van het verkennen van het vraagstuk, kennis verdiepen en komen tot ‘de vraag achter de vraag’ (focusvraag). Met deze focusvraag worden diverse ontwerpopties bedacht en afgewogen tegen ontwerpeisen (sessie 3 en 4). Daarna wordt het meest kansrijke ontwerp uitgevoerd en getest in de praktijk (sessie 5 en 6) waarna het prototype wordt bijgesteld en er evaluatie en reflectie op het proces plaatsvindt (sessie 7 en 8). De leergemeenschappen maken hierbij gebruik van de Toolkit Innovatieteams.
Opbrengsten
Lees hier meer over de opbrengsten van Henderijn Heldens en Anje Ros.
Binnen FHKE zijn een tiental leergemeenschappen actief in het kader van een Comenius project. Deze leergemeenschappen hebben praktische tools opgeleverd voor het versterken van feedbackgeletterdheid.
Dit dossier geeft inzicht in wat er allemaal bij een feedbackproces komt kijken en reikt tools en handvatten aan om een effectief feedbackproces te organiseren. De inzichten en tools zijn gebaseerd op ervaringen en kennis uit de praktijk van Samen Opleiden en op literatuur over feedbackgeletterdheid.
Momenteel wordt er flankerend onderzoek gedaan naar de opbrengsten van de leergemeenschappen Feedbackgeletterdheid die binnen Fontys Hogeschool Kind en Educatie actief zijn. Via het Stride onderzoek i.s.m. TiU (zie hoogbegaafdheid) worden data verzameld over ervaren feedbackgeletterdheid en ervaren ondersteuning bij studenten. In de loop van 2023 worden de eerste opbrengsten van het onderzoek verwacht.
Om meer zicht te krijgen op hoe studenten zich ontwikkelen tot feedbackgeletterde leraren doen we kwalitatief onderzoek. Hiervoor volgen we studenten van enkele eerstejaars tutorgroepen en voeren met hen reflectiegesprekken over hun eigen feedback zoekende gedrag. De resultaten van dit onderzoek worden in de zomer van 2023 verwacht.
Vanuit het lectoraat hebben we, samen met collega’s een interactieve PDF ontwikkeld om een feedbackcultuur in je school of organisatie te stimuleren. Download de tool eerst naar je eigen omgeving, dan kun je doorklikken op de diverse onderdelen van de tool.
Op de website van het Platform Leren van Toetsen zijn enkele blogberichten gepubliceerd vanuit het leernetwerk Feedbackgeletterdheid van het platform.
Henderijn Heldens
Anje Ros
Contact
Dr. H.P.F. (Henderijn) Heldens
Lector Onderwijs in Verbinding bij de Nieuwste Pabo