Samenlevingspedagogiek
Wanneer (professionele) opvoeders jeugdigen betrekken als competente actoren en voorleven hoe zij mensen benaderen vanuit waarden als openheid, gelijkheid en vrijheid, met deugden als geduld, compassie en vertrouwen, bieden zij jeugdigen mogelijkheden om democratisch betrokken burgers te kunnen, mogen en willen zijn, die zich met elkaar inzetten om de samenleving steeds opnieuw vorm te geven.
Over het lectoraat
Opvoeden betreft het introduceren en uitnodigen van kinderen in een gedeelde wereld; in samen leven zou je kunnen zeggen. Democratie is een samenlevingsvorm die een samen- leven van mensen met al hun verschillende belangen, perspectieven en ervaringen nastreeft. Uitgangspunt daarbij is dat burgers worden erkend als autonome individuen, die op voet van gelijkheid een gemeenschap vormen en daarbinnen betekenis en vorm geven aan het algemeen belang (Rosanvallon, 2019). Omdat een democratische samenleving extern gezag verwerpt hangt het voortbestaan van een democratie af van de vrijwillige erkenning van en interesse in die democratie (Dewey, in Berding 2011). Dergelijk sociaal engagement ontstaat niet vanzelf, maar vraagt actieve vorming (de Winter, 2024). De maatschappelijke opdracht van onderwijs en opvoeding is dan ook het laten groeien van jeugdigen in het deel uitmaken van democratische gemeenschappen en hun verantwoordelijkheid te nemen voor het bijdragen aan het realiseren en verbeteren van de democratie als samenlevingsvorm.
Het serieus nemen van democratie impliceert universalisme: iedereen in de gemeenschap is volwaardig burger, ook kinderen. Maar om rekening te houden met de eigenheid van kinderen is een gedifferentieerd universalisme nodig, waarin kinderen niet dezelfde verantwoordelijkheden hoeven te dragen als volwassenen en ook het recht hebben nog niet te participeren. Dit betekent vooral een verantwoordelijkheid en werk voor volwassenen en specifiek voor opvoeders, die jeugdigen mogelijkheden moeten bieden om competente democratisch betrokken burgers te kunnen, mogen en willen zijn. Opvoeders dienen jeugdigen te betrekken als competente actoren en voor te leven hoe zij mensen benaderen vanuit waarden als openheid, gelijkheid en vrijheid, met deugden als geduld, compassie en vertrouwen. Het gaat dus niet om opvoeden tot democratie, maar vanuit democratie (Biesta 2011, Biesta en Lawy 2006, Bouverne-de Bie & Vandenabeele 2017). Het gaat om democratische vorming door burgerschap.
Het lectoraat Samenlevingspedagogiek wil opvoeders en pedagogisch professionals ondersteunen in hun handelen dat erop gericht is om jeugdigen te laten groeien als democratisch betrokken burgers die zich met elkaar inzetten om de samenleving steeds opnieuw vorm te geven. In het lectoraat willen we met ons onderzoek dienstbare inzichten opdoen die in de praktijk het werk van opvoeders ondersteunen om jeugdigen mogelijkheden te bieden om competente democratisch betrokken burgers te kunnen, mogen en willen zijn.
Lectoraatsprogramma
Het onderzoeksprogramma van het lectoraat Samenlevingspedagogiek richt zich op de ervaringen van democratisch betrokken burgerschap van enerzijds jeugdigen zelf (die via opvoeding en vorming kunnen, mogen en willen verschijnen als competente democratisch betrokken burgers) en anderzijds op (professionele) opvoeders (die door het voorleven van democratisch betrokken burgerschap jeugdigen ervaringen en voorbeelden meegeven). Het programma 2025-2029 richt zich op de volgende onderzoeksvragen:
- Hoe kunnen jeugdigen in hun vorming ervaringen opdoen met democratisch betrokken burger zijn?
- Welke rol kunnen (professionele) opvoeders spelen in het voorleven van betrokken democratisch burgerschap?
Podcast: Wat is samenlevingspedagogiek (met Joop Berding)
Meer lezen over Samenlevingspedagogiek
De onderzoekers van het lectoraat hebben een theoretisch kader geschreven wat als basis dient om Samenlevingspedagogiek verder vorm te geven.
Onderzoeksprojecten
- Betrokken Jeugd II
- Ruimte voor vaders
- Actief Fundament
- Kansengelijkheid bevorderen in het mbo
- Jeugdprofessional voor de samenleving
- Gendernormen in de kinderopvang
- Burgerschap en opvoeden
- Literatuuronderzoek Veerkracht
- Klokkenluiders
- Samenwerking binnen het Toekomstscenario voor kind- en gezinsbescherming
Lector
Iris Andriessen is lector Samenlevingspedagogiek en een echte verbinder. Ik put hoop uit de gedachte dat we met elkaar iedere dag opnieuw kunnen beginnen de goede samenleving vorm te geven.
Lees meer over Iris AndriessenKennisteam
Publicaties
Saris, I., Andriessen, I., van den Bergh, L., Crasborn, F., Diemel, K., Dooren, E., de Keijzer, H., & Kroes, A. (2024). Ervaren stagediscriminatie in het mbo. Ervaringen van Studenten. Fontys Pedagogiek
Kroes, A., Bergh, L. van den, Andriessen, I., Crasborn, F., Diemel, K., Dooren, E., Keijzer, H. de & Saris, I. (2024). Ervaren stagediscriminatie in het mbo. Docentenrapportage.
Melissen, M., Verbercht, M. (2024). De wereld is ook van kinderen. Pedagogiek in Praktijk, 138, 12-15.
Andriessen, I., Doosje, E.J., Cong, Y. & Zandvliet, R. (2024). Ruimte voor iedereen? Onderzoek naar ervaren discriminatie in het (semi)publieke domein. Fontys Hogescholen, Universiteit van Amsterdam en Ipsos I&O.
Andriessen, I., Melissen, M, Verbercht, M, & Iedema, J. (2024). Betrokken Jeugd. Fontys Pedagogiek
Feddes, A.R., Cong, Y., Doosje, B., Mann, L., Schaik A. van, Chan, J., Kinanthik, T., Jelka, H. & Andriessen, I. (2024). Onderzoek naar ervaren discriminatie en racisme bij mensen met een (Zuid-)Oost—Aziatische herkomst in Nederland. Universiteit van Amsterdam en Fontys Hogeschool.
Andriessen, I., Gündemir, S., Kappelhof, J., & Homan, A. C. (2023). Examining the divergent effects of perceived inclusion of ethnic minorities on majority and minority groups' inter-ethnic responses. Frontiers in Psychology,14. Doi: 10.3389/fpsyg.2023.1242595
Middendorp, I., Brinkman, L., Barten, C., Rocak, M. & Andriessen, I. (2023). Inclusieve publieke ruimte voor jongeren. Fontys
Andriessen, I., Dooren, E., Vrielink J., & Ouhassou, S. (2023). Toegankelijkheid van de Jeugdzorg. Fontys Pedagogiek: lectoraat diversiteit en (ortho)pedagogisch handelen.
Saris, I. & Andriessen, I. (2023). Ouderbetrokkenheid in de kinderopvang Pedagogisch professionals over hun beelden van vader- en moederschap. Fontys Pedagogiek: Lectoraat Diversiteit en (Ortho)pedagogisch Handelen.
Saris, I. (2023). Ouderbetrokkenheid in de kinderopvang: interviews ouders. Fontys Pedagogiek.
Saris, I., Andriessen, I.,& Cloin, M. (2023). Gendernormen in de kinderopvang. Benaderen pedagogisch professionals vaders en moeders gelijk? Tijdschrift voor genderstudies, 26, (3/4). https://doi.org/10.5117/TVGN2023.3/4.003.SARI
Andriessen, I. (2022). Mijn vader is luizenmoeder. Fontys Pedagogiek: Lectorale rede.
Dooren-Sulsters, E. (2022). Moderne digitale technologieën in de strijd tegen kindermishandeling en huiselijk geweld? - Een beschouwing op potentieel, voorwaarden en en ethische overwegingen. Fontys Hogeschool Pedagogiek.
Dooren-Sulsters, E. (2022). Kindermishandeling aanpakken met digitale technologie. Sociale Vraagstukken.
Saris, I., Andriessen, I., Leenders, H., & Vrielink, J. (2022). Macht en handelingsverlegenheid. Fontys Hogeschool Pedagogiek
Vrielink J., & Saris, I. (2022). Professionele ruimte en autonomie in praktijk brengen. Fontys Hogeschool Pedagogiek.
Poppe, E. & Andriessen, I. (2022). Gender matters in prejudice and discrimination of Muslim women and Muslim men. In: Smeekes, A. & Thijs, J (Eds.). Migration and ethnic relations: current directions for theory and research. Liber amicorum for Maykel Verkuyten.
Andriessen, I., Asmoredjo, J., Yohannes, R. en T van Heese (2021). Evaluatie nieuwe Amsterdamse aanpak inburgering in de ‘ondertussenperiode’. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.
Andriessen, I. en K. Wittebrood (2021). Discriminatie op de woningmarkt. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut.
Andriessen, I., M. van Rooijen, M. Day, A. van den Berg, E. Mienis en N. Verweij (2021). Ongelijke kansen op de stagemarkt. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut
Hanneke Felten, Amma Asante, Roelien Donker, Iris Andriessen en Sahar Noor (2021). Wat werkt in de aanpak van institutioneel racisme. Een literatuuronderzoek. Utrecht: KIS
Hanneke Felten, Serena Does, Suzan de Winter Koçak, Amma Asante, Iris Andriessen, Roelien Donker, Anneke Brock (2021). Institutioneel racisme in Nederland. De aanwijzingen uit de wetenschappelijke literatuur op vier domeinen op een rij. Utrecht: KIS.
Andriessen, I. , J. Hoegen-Dijkhof, A. van der Torre, E. van den Berg, I. Pulles en J. Iedema (2020). Ervaren discriminatie in Nederland II. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.